1995 Ege Ekici Tütün Piyasasinda. Tekel’in Uygulamasi

İzmir, 23.11.1996

TÜTÜN PLATFORMU BİLDİRİSİ (Bildiri 2)

1995 ÜRÜNÜ EKİCİ TÜTÜN PİYASASINDA 

TEKEL’İN UYGULAMASI 
 

1995 ürünü ekici tütün piyasasında Tüccar, piyasa açılmadan ve destekleme ile görevli Tekel tarafından fiyatlar ilan edilmeden ekicilerin koçanlarını toplamak suretiyle piyasanın resmen açılmasından bir hafta önce 08.02.1996 tarihinde fiilen tütün alımına başlamıştır.

1. Böylece üreticiler, destekleme ile görevlendirilen Tekel’in kendi tütünlerine takdir ettiği randıman ve buna göre belirlenen fiyatı öğrenmeden, Tekel’in alıcı olarak yer almadığı, yani talebin tam olarak mevcut olmadığı, noksan piyasa koşullarında tütünlerini tüccara satmak durumunda bırakılmışlardır.


 

Tüccarın, piyasa öncesinde daha fiyatlar ilan edilmeden bu kadar aktif ve aceleci olabilmesi için, hükümet tarafından belirlenecek destekleme fiyatlarını, resmi açıklamadan önce tam bir isabetle tahmin edebilmiş olması gerekir.  
Bu durum, tütün üreticilerinin çok ince hesaplanmış bir aldatmacalar zinciri karşısında bulunduğunu düşündürmektedir. Zincirin sonraki halkaları böyle bir olasılığı doğrular niteliktedir.

2. Tekel 12.02.1996 tarihinde yalnız koçanı elinde olan, yani tütününü satmak için mutabık kalıp koçanını tüccara vermemiş olan ekicilere, tütünlerinin fiyatını değil sadece randımanını bildirmiştir.


 

3. Ekici Tütün Piyasasının açıldığı, üç gün sonra 15.02.1996 tarihinde yetkililer tarafından resmen ilan edilmiştir.


 

Yani piyasa, tüccar yüksek randımanlı ve kaliteli tütünler için programladığı alımı tamamladıktan sonra açılmıştır. 
Bundan sonra tüccarın, dış alıcıların siparişlerini karşılamak amacıyla aldığı tütünlerin ortalama fiyatlarını düşürmek için B. grad ve Kappa nevili tütünlere yöneleceği ilgililerce bilinir.
Tüccara, piyasa resmen açılmadan yüksek nevili tütünler için verilen rahatlığı ve imkanı piyasa açılış tarihinden sonra Bg ile Kappa nevili tütünlerde de kullanabilmesi için, piyasa açılışının resmen ilan edilmesine rağmen, Tekel yönetimi tarafından alım noktalarındaki Tekel yetkililerine “Ekicilere fiyatlarını bildirin, alımlara başlamayın” sözlü talimatı verilmiştir. 
Böylece tüccara orta ve düşük kaliteli tütünleri kendisi için en uygun fiyatlarla satın alma olanağı sağlanmış, tüccar da bu olanağı son haddine kadar rahatlıkla kullanmıştır. 
Bu uygulamaları desteklemenin amacıyla bağdaştırmak olanaksızdır. En azından Bakanlar Kurulu Kararı ile kendisine destekleme görevi verilmiş olan Tekel’in 1995 ürünü tütünler için bu görevi yerine getirmediği ortadadır. 

Bunun anlamı şudur: Tüccar, ekiciden satın aldığı tütünlerin bedelini ödemeyi, bankalardan alacağı döviz kredilerinde 1 $ ın ortalama değeri 75.000 TL’na ulaşacağı tarihe göre programlamıştır. Nitekim, tüccarın ekici tütün bedellerini ödemesi bu görüşü doğrular şekilde olmuştur. 
Tüccarın tütün almaya başladığı12.02.1996 tarihinde 1 $ ın TL değeri 63.700 TL idi. 75.000 ortalama değer, $/TL paritesinin 86.300 TL sına çıktığı 03.09.1996 tarihinde gerçekleşmiştir. 
Görevli ve yetkili olduğu kadar sorumlu da olan Tekel Yasa hükmüne rağmen ekici tütün bedellerinin geç ödenmesine göz yummuş, ekiciler de buna çaresiz boyun eğmişlerdir. 
Tüccar tütün bedellerinin tamamını ödemeden ekicinin tütününü almış, kendi mülkiyetine geçirmiş, İzmir’deki depolarına taşımış, hatta işlemeye başlayabilmiştir. 
Açıkça görülüyor ki 1995 ürünü ekici tütün piyasasında tüccarın ekici tütünlerini satın alırken yasalara uygun olarak yaptığı tek şey, sadece üretici ile yazılı alım-satım sözleşmesi aktedmiş olmasından ibaret kalmıştır. 
Yasalara aykırı olan ve üreticileri çok zor durumda bırakan bu uygulamalara, yaklaşan 1996 ürünü ekici tütün piyasalarında mutlaka son verilmelidir. 
Aslında, üreticilerin tütün piyasaları ile ilgili ıstıraplarını sona erdirmek için;

1. Tütün üreticilerinin sömürülmesine neden olan bugünkü yetersiz pazarlama sistemi terk edilmeli, yıllardır tartışılarak, gerekliliği, ilkeleri, uygulama esasları üzerinde görüş birliğine varılmış olduğu gibi, üretici tütünleri TÜTÜN SATIŞ MERKEZLERİNDE artırma ile satılmalıdır.


 
2. Tütün satış merkezlerinde tütünlerin değerlendirilmesinde tarafsız tütün eksperleri tarafından yapılacak Ekspertizler esas olmalıdır.


 
3. Tekel ve tüccar, yaprak tütün ihtiyaçlarını, tütün satış merkezlerinde artırmaya katılarak sağlamalıdır.


 
4. Bu merkezler dışında yapılacak alım-satımlar geçersiz sayılmalı ve bu suretle karaborsa önlenmelidir.


 
5. Tütün satış merkezlerinden tütün alanlar, tütün bedelinin tamamını üreticiye ödemeden tütünü kendi depolarına taşıyamamalıdır.


6. Haklı hiçbir sebebe dayanmayan ertelemelerden artık vazgeçilerek, yürürlükteki Tütün ve Tütün Tekeli Kanununun bu uygulamaya olanak veren hükmü işletilmeli ve artırmalı satışlara hemen başlanmalıdır


7. 23.11.1996 Tarihinde İzmir İsmet İnönü Kültür Merkezinde Tütün Platformu tarafından düzenlenen panelde Menderes Tütün Tarım Satış Kooperatifi Başkanı Mahmut DOĞAN tarafından sunulmuştur.