İzmir, 08.10.1997
TÜTÜN PLATFORMU BİLDİRİSİ
(Bildiri 10)
TÜTÜN VE TÜTÜN TEKELİ YASASI İLE
TÜTÜNLE İLGİLİ DİĞER YASALAR DEĞİŞTİRİLİRKEN
YEDİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANININ VE
MİLLİ TÜTÜN KOMİTESİNİN ÖNGÖRÜLERİ DİKKATE ALINMALIDIR
1177 Sayılı Tütün ve Tütün Tekeli Yasasının yerine yürürlüğe konulacak yasa tasarısının hazırlanması konusunda Tekel Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan çalışmaların son aşamaya geldiği anlaşılmaktadır.
Bu konu daha önce, tütünle ilgili Bakanlık ve kuruluşların katılımıyla oluşan Milli Tütün Komitesinin 22 Aralık 1994 tarihinde Ankara’da yapılan 12 nci genel kurulunda ele alınarak; “MİLLİ TÜTÜN POLİTİKASININ ESASLARININ BELİRLENMESİ, YENİ YASAL DÜZENLEMELER VE ORGANİZASYON DAHİL OLMAK ÜZERE GEREKLİ TÜM ÖNLEM, PROJE VE TASLAKLARIN HAZIRLANMASI, TÜRKİYE’NİN AVRUPA GÜMRÜK BİRLİĞİNE GİRMESİ HALİNDE BU GELİŞMENİN TÜTÜNCÜLÜĞÜMÜZE VE MİLLİ SİGARA SANAYİİMİZE YAPACAĞI ETKİLER İRDELENEREK ALINABİLECEK ÖNLEMLERİN BELİRLENMESİ” amacıyla 13 Bakanlık ve kuruluşun temsilcilerinden oluşan bir alt komite görevlendirilmiştir.
Bu temsilcilerinin tamamının katılımıyla yapılan çalışmalar sonunda alt komitenin hazırladığı
- Milli Tütün politikasının esasları
- Tütün kanunu tasarısı
- Milli Tütün ofisi Genel Müdürlüğü Kuruluş kanunu tasarısı
- Üretici Tütünlerinin Satış Merkezlerinde arttırma ile satışı hakkında yönetmeliği
- Üretim planlaması roporu
Genel kurula iletilmek üzere Milli Tütün Komitesi Genel Sekreteri sıfatıyla Tekel Genel Müdürlüğüne verilmiş olmasına rağmen her yıl toplanması yasa gereği olan Milli Tütün komitesi genel kurulu üç yıldır toplanmayarak, kendisini görevlendiren alt komitenin hazırladığı tasarı ve önerilerin Genel Kurulda ele alınması önlenmiştir.
Diğer taraftan, 22 Temmuz 1995 tarihinde yürürlüğe giren Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planında;
- 1177 Sayılı Tütün ve Tütün Tekeli kanununun
- 1196 Sayılı Tütün Tarım Satış Kooperatifleri Bölge birlikleri ile Türkiye Genel Birliği kanununun
- 196 Sayılı Ekici Tütün Piyasalarının Desteklenmesine dair kanunun
Günün şartlarına uygun hale getirilmesi,
- Tekel Genel Müdürlüğünün Yaprak tütün işletmeleri ile sigara sanayi faaliyetlerinin ayrı birimler halinde örgütlenmesini sağlamak üzere gerekli yasal düzenlemeler yapılması,
- Alım-satım şartlarının ve fiyat oluşumunun rekabet koşullarına göre gerçekleştirilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılması ve kurumların kurulması,
öngörülmüş, bu öngörülerin ilk dördü 1997 programında yer almıştır.
YEDİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANININ 1177,1196 VE 196 SAYILI YASALARIN “GÜNÜN ŞARTLARINA UYGUN HALE GETİRİLMESİ” ÖNGÖRÜSÜ İLE MİLLİ TÜTÜN KOMİTESİNİN GÖREVLENDİRDİĞİ ALT KOMİTENİN HAZIRLADIĞI TASARI VE ÖNERİLER BİRBİRİNE PARALEL OLDUĞU HALDE, TEKEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TARAFINDAN YÜRÜTÜLMEKTE OLAN ÇALIŞMALARDA BU BELGELERİN DİKKATE ALINMADIĞI GÖZLENMEKTEDİR. 1196 VE 196 SAYILI YASALARIN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILACAĞI VE 1177 SAYILI YASANIN YERİNE YÜRÜRLÜĞE KONACAK 8-10 MADDEDEN İBARET YENİ TÜTÜN VE TÜTÜN MAMULLERİ YASASI İLE BU ÜÇ YASANIN KAPSADIĞI BÜTÜN HUSUSLARIN GÜNÜN ŞARTLARINA UYGUN ÇÖZÜMLERE ULAŞTIRILMASININ MÜMKÜN OLABİLECEĞİNİN DÜŞÜNÜLDÜĞÜ ANLAŞILMAKTADIR.
Bu sonuca ulaşılabileceğinin herhangi bir kanıtı yoktur, bunun olanağı da yoktur. Böyle olduğu için Türk tütüncülüğünün önünü açması şöyle dursun hiçbir sorununu çözmeyecek hatta yeni sorunlara neden olacak bu yasa tasarısında yer almayan hususların kararnameler, yönetmelikler ve genelgelerle düzenlenmesi zorunlu olacaktır. BÖYLE YETERSİZ BİR YASANIN, TÜTÜN KONUSUNUN SİYASAL YATIRIM MALZEMESİ OLARAK KÖTÜYE KULLANILMASINA VE ÇIKAR ÇEVRELERİNİN ETKİSİNE AÇIK BİR ORTAM YARATACAĞI AŞİKARDIR.
Bu düzenleme tercih edilirken, Kalkınma planında koordinasyon ve işbirliği için yetkili olduğu belirtilen kuruluşlardan Sanayi ve Ticaret Bakanlığının özellikle 1196 Sayılı Tütün Tarım Satış Kooperatifleri yasasının günün şartlarına uygun hale getirilmesi yerine tümden yürürlükten kaldırılmasını benimseyip benimsemediği bilinmemektedir.
TÜTÜNCÜLÜĞÜMÜZÜN HAYATİ DERECEDE ÖNEMLİ MESELELERİNİN MİLLİ TÜTÜN POLİTİKASI ÇERÇEVESİNDE BİR BÜTÜN OLARAK ELE ALINIP ESASLARA BAĞLANMASI ZORUNLU HALE GELMİŞKEN NE YAZIK Kİ, GENİŞ ÜRETİCİ KİTLELERİNİ YAKINDAN İLGİLENDİREN BU YASA DEĞİŞİKLİĞİNİN ONLARA SORULMADAN HATTA BİLGİ VERİLMEDEN ONLARIN DIŞINDA DAR ÇERÇEVEDE BU KADAR BASİTE İNDİRGENEREK ELE ALINMASI, İLERİDE ÇOK BÜYÜK SIKINTILARA NEDEN OLACAKTIR.
Tekel Genel Müdürlüğüne ait sigara fabrikalarının özelleştirilmesi veya yabancı ortaklarla ortaklaşa işletilmesine ilişkin çalışmalar sürdürüldüğü için, bu çalışmaların sonuçlandırılmasıyla, Tekel Genel Müdürlüğünün yaprak tütün işletmeleri ile sigara sanayii arasındaki bağlantının kendiliğinden ortadan kalkacağı varsayılarak konuya ilişkin yasal bir düzenlemeye gerek görülmediği anlaşılmaktadır.
Benimsenen bu görüş, yeni yasal düzenlemeye şekil veren anlayışın odak noktasını oluşturmaktadır.
Yapılan açıklamalardan anlaşıldığına göre,
- Tekel sigara fabrikalarının özelleştirilmesi yada
- Ortaklık tesisi söz konusudur.
Buna göre olasılıklar şöyledir;
- Tekel sigara fabrikalarının hepsi özelleştirilecektir,
- Bazıları özelleştirilecektir,
- Bu özelleştirmeler mülkiyetin tam devri suretiyle yapılacaktır
- Kısmen devri suretiyle yapılacaktır
- Özelleştirme ortaklık tesisi suretiyle yapılacaktır.
Bu hallerin hepsinde de Tekel’ in yaprak tütün işletmeleri ve sigara sanayii arasındaki bağlantının aynı olacağı, bu nedenle kendiliğinden ortadan kalkacağı kabul edilemez. Tekel sigara fabrikalarının hepsinin mülkiyetin tam devri suretiyle özelleştirilmesi hali dışında diğer özelleştirme şekillerinden hiç birisi için tasarının bu haliyle uygulanabilmesi söz konusu olamaz. BUNDAN ÇIKAN SONUÇ; AÇIKÇA İFADE EDİLMEMESİNE RAĞMEN, 1177 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN TEKELİ YASASI YERİNE YÜRÜRLÜĞE KONULACAK YASA TASARISININ, TEKEL SİGARA FABRİKALARININ HEPSİNİN MÜLKİYETİN TAM DEVRİ SURETİYLE ÖZELLEŞTİRİLMESİ KABULÜNE GÖRE HAZIRLANDIĞIDIR.
Yürürlükteki yasaların, Tekel Sigara fabrikalarının hiçbir surette özelleştirilmesine olanak tanımaması bir yana, böyle bir uygulamanın pratikte de imkansız olduğu kesindir. Çünkü uzak bir ihtimal olmakla beraber, bazı sigara fabrikalarının bir süre sonra özelleştirileceği varsayılsa bile, diğerlerinin özelleştirilmesi uzun bir süre alacaktır.
Bu nedenle Tekel’ in sigara üretimi ve buna bağlı olarak yaprak tütün alımları devam edecektir. O halde Tekel’ in yaprak tütün işletmeleri ile sigara sanayii arasındaki bağlantının kısa sürede ortadan kalkacağı kabul edilerek yeni yasal düzenlemeler ona göre yapılamaz.
- TEKEL GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN YEDİNCİ BEŞ YILLIK KALKINMA PLANI ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU RAPORUNDA YER ALAN KENDİ GÖRÜŞ VE ÖNERİLERİNE BİLE UYMAYAN,
- KAMU KURULUŞLARI İÇİN EMREDİCİ NİTELİKTEKİ KALKINMA PLANINA AYKIRI OLAN ,
- 12 NCİ MİLLİ TÜTÜN KOMİTESİNİN TEKEL DAHİL BÜTÜN ÜYELERİNİN KATILIMIYLA HAZIRLANMIŞ OLAN KANUN TASLAKLARINI VE ÖNERİLERİ YOK SAYAN,
BU YASA TASARISININ BAZI ÇEVRELER DIŞINDA HİÇ KİMSEYE HAYIR GETİRMEYECEĞİ AÇIKTIR.
Tütün Platformu, bu çalışmanın derhal durdurulması gereğine ve Türk tütüncülüğünü selamete çıkarmak ve önünü açmak için reform niteliğinde bir dizi yasal düzenlemenin ve önlemlerin süratle uygulamaya konulmasının hayati derecede önemli hale geldiğine inanmaktadır.
Bu konuda muhtelif vesilelerle ifade edilmiş görüşlerimizi ilgililerin ve kamuoyunun dikkatine tekrar sunmak gereğini duyuyoruz.
- 25 yıldır yerine getirilmemiş olan yasa hükmü uygulanmalı ve her türlü çıkar etkisine kapalı, kişisel tercihlere göre değiştirilemez, ilkeleri net olarak belirlenmiş bir milli tütün politikasının esasları tespit ve ilan edilmelidir.
- 1177 Sayılı Tütün ve Tütün Tekeli kanunu yürürlükten kaldırılmalı ve yeni bir tütün yasası yürürlüğe konulmalıdır.
- Tekel Genel Müdürlüğü, Yaprak tütün ve sigara endüstrisi konularında entegre bir kuruluş olarak yeniden yapılandırılmalıdır.
- 1196 Sayılı Tütün Tarım Satış Kooperatifleri Bölge Birlikleri ile Tütün Tarım Satış Kooperatifleri Genel Birliği yasası, bu kooperatiflerin müdahaleden uzak, kendi kendilerini yönetme imkanına sahip, ortaklarına daha iyi hizmet verebilecek, özerk bir yapıya kavuşturacak şekilde değiştirilerek tütün konusunda görev ve sorumluluk almaları imkanı sağlanmalıdır.
- 196 Sayılı Ekici Tütün Piyasalarının Desteklenmesine Dair Kanun, tütünde artırmalı satış sistemine geçileceği, Tekel’ in bugünkü kimliği ile destekleme alımı yapmasının imkansız olduğu, destekleme alımlarının artırmalı satışların sorumluluğunu üstlenecek kuruluş tarafından yapılmasının zorunlu olduğu göz önünde tutularak gelişen şartlara uygun hale getirilmelidir.
- a- Tütün üretiminin iç tüketim ve ihraç olanakları ile ahenkli halde
tutulması ve kota uygulaması
b- Tütün Satış merkezlerinin kurulması ve yönetimi
c- Artırmalı satış işlemlerinin yürütülmesi
d- Destekleme alımları yapılması
Yasa ile disiplin altına alınmalı ve bu görevler Tekel dışında bu amaçla kurulacak bir kuruluşa ( Tütün Ofisine ) verilmelidir.
7-Destekleme görevi kendisinden alınınca atıl hale gelecek Tekel tesislerinden gerekli olanlar, destekleme ile görevlendirilecek kuruluşa devredilerek harcamalar en aza indirilmelidir.
8-Üretici tütünlerinin satış merkezlerinde artırma ile satışı hakkındaki yönetmelik yürürlüğe konulmalı ve artırmalı satış uygulamasına 1997 ürününden itibaren başlanmalıdır.
9- Zorunlu hale gelmiş olan bu yasa değişiklikleri ve düzenlemeler, Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planının öngörülerine uyularak ve 12 nci Milli Tütün Komitesi adına alt komite tarafından bu komiteyi oluşturan kuruluş temsilcilerinin ittifakıyla hazırlanmış olan tasarı ve öneriler göz önünde tutularak Türk tütüncülüğünün tamamını kapsayacak şekilde vakit kaybetmeden hayata geçirilmelidir.
YAPILMASI GEREKEN ŞEY, KONUYU KAPALI KAPILAR ARKASINDA SINIRLI SAYIDA KATILIMLA DEĞİL, YASAYA RAĞMEN ÜÇ YILDIR TOPLANMAYAN MİLLİ TÜTÜN KOMİTESİNİ TOPLAYARAK, İLGİLİ BÜTÜN KURULUŞLARIN KATILIMIYLA KAMUOYUNUN ÖNÜNDE TARTIŞMAK YALNIZ BİR ZÜMRE İÇİN DEĞİL TÜTÜN ÜRETİCİLERİ, TÜRK TÜTÜNCÜLÜĞÜ VE ÜLKE EKONOMİSİ İÇİN EN DOĞRU VE YARARLI ÇÖZÜMLERE ULAŞMAKTIR.
SAYIN BAKAN’I BU AMAÇLA ÜÇ YILDIR TOPLANMAYAN MİLLİ TÜTÜN KOMİTESİNİ TOPLAMAYA DAVET EDİYORUZ.
