TÜTÜNLERİN KOKU NİTELİĞİ
Tütünlerin koku durumu,koku alma organı üzerinde yapmış olduğu etkiler ve meydana gelen izlenimlerin niteliklerine göre nitelendirilir.
Yalnız tütün bitkisinde bulunan nikotin 247 0 C.da kaynayan renksiz ve kokusuz bir sıvıdır. Havada kalırsa kısa bir zamanda rengi koyulaşır ve bunun sonucunda oluşan kuvvetli bir tütün kokusu çevreye yayılır. Bu nedenle tütünlerin bulunduruldukları yerde ve çevresinde her zaman bu tütün kokusu duyulur.
Kurutma dönemini geçirmiş tütünlerde çoğunlukla bu doğal tütün kokusu ile birlikte kendi tip ve menşelerine özgü veya aromalı gibi çeşitli kokularda duyulabilir. Bu çeşitli koku etkilerinin oluşturdukları değişik izlenimler yapılan muayenelerde tütün menşeilerinin tanınmasında ve kalite değerlerinin daha uygun biçimde belirtilmesinde yararlı olmaktadır.
Koku niteliği tütünlerin kimyasal bileşimlerinde var olan bir takım kokulu maddelerden gelmektedir. Tütünün aromalı kokusu, başta koku özelliğini oluşturan uçucu eterli yağlar, reçineler, karbonhidratlar, polifenoller ve henüz kesinlikle belirlenmemiş olan baz kokulu maddelerin Kombine etkilerinden ileri gelmektedir. Eterli yağlar, yaprağın yüzey dokusunda oluşan salgı tüylerinin baş kısımlarıyla genişlemiş, dip yerlerinde toplamıştır. Belli bir yüzeydeki salgı tüyleri miktarı fazla ise tütün yaprağının aromatik kokusunun derecesi o kadar yüksek olur.
Tütünlerde bulunan reçineli maddeler ve eriyen karbonhidratlar da tütünlerin aromalı kokularının olumlu yönde etkilemektedir. koku durumunun da tütünlere bakmak, parmaklarla yoklamak ve koklamak biçiminde yapılan muayeneler sırasında yaprağın doku yapılışının uygun sıkılıkta olması, renginin kırmızı ve renk tonunun kuvvetli ve parlak oluşu, yaprağın yüzeyindeki yapışık bulunan reçineli maddelerin miktarı ve kokusunun koklama organında oluşturduğu etkinin gücü ve kokunun niteliği gibi konular dikkate alınmak suretiyle değerlendirilmesi yapılır.
Tütünlerdeki koku kendisini iki şekilde belli eder. Burada yaprak halindeki içilmeyen tütün kokusu ile içilen tütün dumanının kokusu söz konusudur. Birinci şekilde kurutma dönemini geçirmiş tütünlerinin yaprak, kıyılmış ve tütün yapımı biçiminde iken koklanmalarında duyulan kokular anlaşılmaktadır. Bunlar tütüncülükte zahiri veya görünür koku deyimiyle tanımlanır. Eterli yağlar ısı derecesinin hafif yükselmesiyle uçar hale geldiklerinden tütünlerin biraz ısıtmak veya hohlamak suretiyle yapılan muayenelerde kokularını daha iyi belli ederler. Koku muayenelerinde çoğunlukla bu işlem uygulanır.
Aromalı koku genellikle alt ellerin yapraklarında (diplerde) duyulmaz. Yukarı ellere doğru gidildikçe belirmeye başlar ve uçlarda en belirgin duruma gelir. Tütün tiplerinin ve tütünlerinin kendilerine özgü kokuları kendilerini en uygun biçimde orta kuşak ellerinde belli ederler.
İkinci şekil: Tütünün içim sırasında oluşan dumanın kokusudur. Bunada içim kokusu denir. Genellikle tütünün koku özelliği kendisine en açık biçimde içim sırasında belli eder.
Yapılan muayenelerde bazen aromalı olarak nitelendirilmiş olan tütünlerin, içildiklerinde kokularının pek zayıf duyulduğu veya bunun tersi aroması duyulmayan veya aroması az olanların dan belirgin biçimde koku oluşturulduklarının rastlanabilir. Bu durum her şeyden önce eterli yağların miktarına ve bunlardaki kokulu maddelerin cinsine bağlıdır.
Tütünlerde aromalı kokunun oluşması önce bitkinin tarla döneminde başlar. Bitkinin büyümesi ve gelişmesi sırasında ekolojik koşulların uygun geçmesi yapraklarda kaliteli maddelerin meydana gelmesini ve birikmesini olumlu yönlerde etkilemektedir. Burada gereken tarımsal işlemlerin uygulama biçiminin ve üretilen tütününün tip özelliğinin de kokusunun niteliği bakımından önemi vardır. Tütünlerde oluşan aromalı kokunun gelişmesi ve yüksek bir düzeye ulaşabilmesi ile olgunlaşarak stabil duruma gelebilmesi ancak tütünlerin sarartma, kurutma, fermantasyon ve kuruma dönemlerinde uygulanan işlemlerin uygun biçimde yapılmasına bağlıdır.
Tütün tarlasının toprağının kuvvetli olması havaların bulutlu, serin ve nemli geçmesi üretim koşullarında yapraklarda eterli yağların oluşumunun engellenmesi nedeniyle tütünler kokulu olmazlar. Kıraç ve zayıf topraklar, güneşli ve kuru hava koşulları eterli yağların oluşmasında ve birikmesinde yararlı etkiler yaptığından burada üretilen tütünler aromalı kokulu olurlar .
Sigara, Puro, Pipo ve Nargile yapımları biçiminde kullanılan tütünlerde aromalı koku olumlu bir kalite faktörüdür. Genellikle tütünler aromalı kokulu olup olmadıkları esasına göre kokulu ve kokusuz olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Türk tütünleri aromalı veya iyi kokulu kısmına dahil olmaktadır. Kokuların kuvvetli veya zayıf biçimde belirmiş olması ve harmanlara katılması oranlarına göre kokulu tütünler harmanların kalitelerin düzeltilmesinde yararlı olmaktadır. Her menşein kendisine özgü bir kokusu vardır. Örneğin Samsun ve Bafra tütünlerinin kokuları birbirinden farklı olmakla beraber bunların kokuları hoşa giden ince ve asil bir tütün kokusu deyimiyle nitelendirilir. Özellikle Bafra tütünlerin kokusu dünyada üretilen aromalı sigaralık tütünlerinin başında gelmektedir. İzmirler'de reçineli, Basma'larda hafif yanık şeker veya karamelamsı, Bursa'larda pestilimsi, Düzce'lerde hafif çörek mayası, Canik'lerde baharlı aromalı, Bitlis'lerde yeni biçilmiş otumsu kokumsu,
Adıyaman'larda Simitisimsi, Trabzon'larda sertliği belli eden ekşimsi, Yayladağ'larda, Tömbeki tütününe benzer baharlı kokulu vs. gibi özel kokuları vardır. Tütünler kokularını en açık biçimde fermantasyonlarından sonra belli ederler.
Tütünlerdeki çeşitli kokuları karakterleri bakımından genellikle hoşa giden iyi ve aromalı kokular ve hoşa gitmeyen kötü kokular olmak üzere iki kısma bölümlenir. İyi kokulu tütünler içicide hoşa gitme, zevk verme ve daha uzun bir süre alınma isteğinin meydana gelmesi gibi olumlu yönde etkiler yapmaktadır.
Kötü kokunun etkileri ise içicide hoşa gitmeyen ve hatta tiksinmeye kadar giden izlenimler yapmaktadır. Bakım işlerinin kusurlu yapılaması sebebiyle meydana gelen eziklik ve basıklık arızaları tütünün kokusunu bozar. Küflenmeleri sonucu tütünlerin kokuları kötüleşir. Tütünlerin, örneğin naftalin D.D.T ve benzeri yabancı kokuları almış olması veya makina yağı, Petrol ve Yağ gibi maddelerle bulaşmaları kokularının içilemeyecek derecede kötüleştirir.
Tütün kokularının karakterleri bakımından olduğu gibi etkinlik güçlerine görede derecelere bölümleme olanağı vardır. Aromalı veya iyi kokuları,cok kuvvetli aromalı,kuvvetli aromalı ve aromalı deyimleriyle açıklanması ve belirtilmesi uygundur. Kötü kokularında kötü kokulu ve çok kötü kokulu deyimleriyle derecelendirilmesi suretiyle nitelendirilir.
Düşük kaliteli tütünlerin bazı fiziksel nitelikleriyle tat ve kokularının düzeltilmesi amacıyla bunlara çeşitli maddeler katılmaktadır. Amerikan sigara fabrikalarında ve
Amerikan tipi sigaraların yapan Avrupanın ve Dünyanın ve diğer sigara fabrikalarında tütünler önce Cassing banyosu ile sonrada Flavouring banyosu ile muamele edilir. Cassing tütüne yaprak haline verilir. Harmanlara Cassing uygulamanın amacı,tütünlerin sağlamlık ve esnekliklerini artırmak,çabuk kurumalarını önleyecek uzun zaman taze ve yumuşak kalmalarını sağlamak,yanma yeteneklerini arttırmak ve içimlerini tatlılaştırmaktır. Flavouring uygulaması daha ziyade tütünlerin aromasını düzeltmek için yapılır ve tütünlere kıyılmış halde iken verilir.
Tütünlerin aromalı veya iyi kokulu olmaları kalitelerinin yüksek olduğunu gösteren en önemli işarettir. Daha düşük kaliteli tütünlerden oluşturulan harmanlara katılan aromalı tütünler harmanın koku ve taam bakımından içim kalitesinin düzeltilmesinde yararlı olmaktadır.
